Türkiye’nin en son patlayan yanardağı, 2020 yılının Mart ayında Isparta’nın Yalvaç ilçesi yakınlarındaki Karacaören’de meydana geldi. Yanardağın aktif hale gelmesiyle birlikte bölgede küçük çapta depremler yaşandı ve bölge halkı tedirgin oldu. Patlama sonrasında ise bölgede kül, lav ve duman yükselmesi gözlemlendi.
Karacaören Yanardağı, Türkiye’deki en son patlayan yanardağ olarak bilinmektedir. Yanardağın patlaması sonrasında bölgedeki vatandaşlar da şaşkınlık yaşarken bilim adamları da bölgeye gelerek inceleme yaptı. Yanardağ patlamaları gibi doğal afetler, insanlar üzerinde ciddi etkiler bırakabilir. Bu nedenle, bölge halkının ve ülke genelindeki vatandaşların bu konuda bilinçli olması gerekmektedir.
Yanardağ Nedir?
Yanardağlar, yer kabuğu hareketlerinden dolayı meydana gelen volkanik patlamalar yoluyla oluşan dağlardır. İçerisinde basınçlı magma, gaz ve katı lav bulunduran volkanik dağların patlaması sonucu lav, küller ve gazlar havaya fırlayarak çevreye zarar verebilir. Yanardağların en yaygın oluşum nedeni, levha hareketleri sonucu tektonik plakaların çarpışmasıdır. Bu çarpışmanın sonucunda yer kabuğu çatlamaya başlar ve magma da yeryüzüne fırlayarak yanardağların oluşumuna sebep olur. Patlamanın şiddeti ve sonuçları, yanardağın içerisinde biriken basınca ve kükürt dioksit gibi gazların yoğunluğuna bağlıdır.
Türkiye’deki Aktif Yanardağlar
Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle volkanik bir alan içerisinde yer almaktadır. Ülkemizdeki aktif yanardağ sayısı oldukça sınırlıdır. En son patlayan yanardağ Turkey’nin doğusundaki Nemrut Dağı’dır. Nemrut Dağı, orogenik hareketlerle oluşmuştur ve Nemrut Dağı Milli Parkı’nın bir parçasıdır. Türkiye’de aktif olarak faaliyette olan yanardağ sayısı ise sadece iki adettir. Bunlar Karacadağ ve Kula Yanardağı olarak bilinmektedir. Her iki yanardağ da son derece iyi muhafaza edilmiş olup, ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Yanardağ turistik aktiviteleri de sunmaktadır, ancak ziyaretçilerin güvenliklerine karşı alınan önlemlere ve uyarılara dikkat etmeleri gerekir.
Patlayan Yanardağın Özellikleri
En son patlayan yanardağ “Karaca Dağı” olarak bilinir ve Erciyes Dağı’na yakın bir konumdadır. Patlama şekli genellikle yanardağın kraterindeki basıncın artması nedeniyle gerçekleşir. Patlamaların özellikleri ise magma ve gazların yükseklere fışkırarak küllerin ve lavların yer yüzeyine ulaşmasıdır. Karaca Dağı’nın patlamasında da bu özellikler görülmüştür. Bu patlamalar genellikle çevreye zarar verirken, turizm açısından da ilgi görür. Ancak alınması gereken önlemler nedeniyle turistlerin güvenliği için turizm faaliyetleri sınırlandırılma durumu söz konusu olabilmektedir.
Patlamaların Etkileri
Yanardağ patlamaları, çevreye ve insanlar üzerinde birçok etkiye sahiptir. Patlamaların çevresel etkileri arasında küllerin ve gazların yayılması, toprağın çökmeleri, doğal yaşamın tahrip olması gibi durumlar yer almaktadır. Ayrıca patlayan yanardağların ortaya çıkardığı gazlar, asit yağmuru gibi daha büyük bir etki alanına sahip olabilir.
İnsanlar üzerindeki etkiler ise yaralanmalar, hastalıklar ve ölümler gibi sonuçlar doğurabilir. Yanardağ patlamaları genellikle ani beklenmedik şekilde gerçekleştiğinden risk daha da artmaktadır. Kül bulutları havayolu trafiğini etkilediği gibi, gaz emisyonları da okyanuslara ve yeraltı su kaynaklarına zarar verebilir.
Patlamaların önlenememesi nedeniyle önemli olan şey doğru önlemleri almaktır. Çevre ve insanlara zarar vermemek için patlama riski olan yanardağların çevresindeki alanların izole edilerek etkilenen bölgelerin tahliyesi gibi önlemler alınmalıdır.
Yanardağlarla İlgili İlginç Bilgiler
Yanardağlar oldukça dikkat çekici doğal oluşumlardır. Dünya üzerindeki en büyük yanardağ, Mauna Loa Yanardağı’dır ve Hawaii adası üzerinde yer almaktadır. Bunun yanı sıra, Etna Yanardağı ve Stromboli Yanardağı turistlerin ilgisini çeken diğer büyük yanardağlardandır.
Yanardağlar sadece turistler için ilgi çekici olmaz, aynı zamanda doğaya birçok fayda sağlarlar. Yanardağ patlamaları sonucu ortaya çıkan lavlar, toprağı besler ve çiftçilik için verimli bir arazi oluşumuna sebep olur. Ayrıca yanardağlardan çıkan gazlar, atmosfere yeni oksijen katkısı sağlarlar.
- Did you know?
- Birçok yanardağın patlamaları kendilerini çevresindeki yüksek tansiyonlu su kaynakları ile sınırlarlar ve bu sırada hidrotermal faaliyetler gösterirler.
Yanardağ patlamaları sırasında termal enerji de açığa çıkar ve bu da elektrik üretimine yardımcı olur. Bu nedenle, bazı yerlerde yanardağlar, yerel halk tarafından enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır.
Yanardağlar aynı zamanda nesli tükenmekte olan hayvan ve bitkilere ev sahipliği yaparlar, özellikle de aktif yanardağlar. Patlama sırasında meydana gelen olumsuz olaylara rağmen, yanardağlar doğal yaşamın devam etmesini sağlayan önemli bir rol oynarlar.
Yanardağ Turizmi
Yanardağlar sadece patlama yaptıklarında turistlerin ilgisini çekmiyor, aynı zamanda doğal güzelliği, volkanik kaya oluşumları ve çeşitli bitki örtüsüyle de dikkat çekiyor. Türkiye’de devolkanik tesisler birçok turisti kendine çekiyor.
Kapadokya’nın volkanik yapılarından oluşan vadileri, Kars’taki Küp Gölü yanında bulunan yanardağlar, Van Gölü’nün etrafındaki yanardağlar, Nemrut volkanik alanı ve Gaziantep’teki en aktif olan Yanardağ örnekleri arasında. Türkiye’de yapılması gereken en iyi şeylerden biri, kendinizi adrenalin dolu bir yanardağ turuna çıkmakla yönlendirmektir.
Turizm sektörü, aktif olmayan yanardağlar ve volkanik görünümlü tepelerin yanı sıra, birkaç patlamaya sahne olmuş olan yanardağları özellikle ziyaret etmek isteyenlere sunduğu turlarla ön plana çıkmaktadır. Kars, Van, Antalya, Mersin ve çevresi, Türkiye’de yanardağ turizminin gelişmesi anlamında önemli bir yere sahip durumdadır.
Bilinmesi Gerekenler
Yanardağ patlamaları ciddi afetlere neden olabilir ve bu nedenle önceden alınacak bazı önlemler gereklidir. Öncelikle, yanardağ patlama riski olan bir bölgede yaşıyorsanız, acil durum hazırlığı yapmanız önerilir. Bu hazırlık kapsamında, bir acil çanta veya eşya kutusu hazırlamalı, toplanma alanını belirlemeli ve acil durum kontakları oluşturmalısınız.
Ayrıca, yanardağ patlaması esnasında bazı sağlık sorunları ile karşılaşabileceğiniz için hazırlıklı olmanız önemlidir. Yanardağlardan yayılan kül, gaz ve kükürt dioksit, solunum yolu problemlerine neden olabilir. Bu nedenle, gerektiğinde bir yüz maskesi kullanmanız önerilir.
Bunun yanı sıra, afet esnasında güvenli bir noktaya tahliye edilmek de önemlidir. Afet öncesi tahliye plânı hazırlamalı ve bu plânı ciddiye alarak uygulamalısınız. Çevreye verilen hasarların en aza indirilmesi için çevre koruma yasalarına uymak da oldukça önemlidir.
Yukarıda saydığımız önlemler yanardağ patlaması öncesinde alınacak önlemlerdir. Ancak, yanardağ patlaması sırasında da uymamız gereken bazı kurallar var. Örneğin, yanardağ lavının aktığı bölgeden uzak durmalı ve toplanma alanına gitmelisiniz.
Son olarak, yukarıda saydığımız önlemler yanardağlar ile ilgili genel tedbirlerdir. Ancak, yanardağ patlaması yaşandığı takdirde, yerel yönetimlerin belirlediği önerilere uymanız ve güncel bilgilere ulaşmanız da oldukça önemlidir.
Sonuç
Sonuç olarak Türkiye’de kaydedilen son volkanik patlama, 1848 yılında Thracian volkanı patlamasından sonra gerçekleşti. Patlamaların yoğunluğu, can ve mal kaybına neden olabileceğinden yanardağların etrafındaki insanların dikkatli olması gerekiyor. Türkiye’de 10 aktif yanardağ bulunuyor ve bu nedenle yanardağ turizmine de başvuruluyor. Ancak, doğal afetlerin ne zaman olacağını önceden tahmin etmek zordur. Yanardağ patlamalarına karşı hazırlıklı olmak için güncel bilgiye sahip olmak ve yetkililerin uyarılarını takip etmek gerekiyor.
